کد مطلب:30594 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:32

گنجینه پرسمان » اعتقادات

آيا بهشت و جهنمي كه وعده داده شده، هم اكنون خلق شده است؟ آيا قيامت يا صحراي محشر و حسابرسي كره زمين خواهد بود؟

در اي كه آيا بهشت و جهنم فعلا وجود دارد يا نه، ميان دانشمندان اسلامي دو ديدگاه وجود دارد. گروهي معتقدند ه بهشت و جهنم فعلا وجود ندارد، بلكه بعد از آن كه نظام اين عالم به هم خورد و جهان نظم تازهاي به خود گرفت، بهشت و جهنم پديد خواهد آمد.(1) بعضي معتقدند هم اكنون خلق شده است و آيات اعدت للمتقين و هذه جهنم اللتي كنتم بها تكذبون و عندها جنه المأوي و جييء بجهنم يومئذ بر آن دلالت دارد. احاديثي نيز وجود دارد كه بهشت و جهنم مخلوق است.

گروه نخستين پارهاي دلايل را اساس آيات و روايات استدلال ميكنند كه قيامت روزي است كه همه انسانها از اولين تا آخرين در آن جا حضور مييابند. لذا قرآن آن روز را روز حشرت يا روز جمع و يا روز تلاقي ناميده است، و آن روز زماني بر پا ميشود كه همه نظام هست واژگون شده باشند.

شهيد مطهري مينويسد: قيامت كبرا مقارن است با يك سلسله انقلابها و دگرگونيهاي كلي در همه موجودات زميني و آسماني كه ما سراغ داريم، يعني كوهها، درياها، ماه، خورشيد، ستارگان، كهكشانها، هنگام قيامت كبرا هيچ چيزي در وضع موجود باقي نميماند.

به علاوه - در قيامت كبريا اولين و آخرين جمع ميشوند - و لذا به آن يوم الحشر و يوم الجمع گفتهاند، و ما ميبينيم كه هنوز نظام جهان برقرار است. شايد ميليونها و بلكه ميليارها سال ديگر نيز برقرار باشد و ميلياردها انسان ديگر بعد از اين بيايند.(2)

ميگويند مسئله مواقف حسابرسي و پل صراط و بهشت و جهنم و واقعياتي هستند كه بعد از قيامت يا محشر مطرح ميگردند و فرع بر آن است. بنابر اين نميتوان گفت كه بهشت و جهنم هم اكنون خلق شدهاند، ولي قيامت بعدا خلق خواهد شد.

گروهي ديگري - كه اكثرند - معتقدند كه هم اكنون عالمي كه همه گونه نعمتها يا اسباب آلام و عذاب در آن جا فراهم باشد و ما از آن به عنوان بهشت و جهنم نام ميبريم، وجود دارد. اين گونه نيز براي اثبات ادعاي خويش به برخي آيات و روايات تمسك جستهاند.

بيان سه نكته را در اين جا لازم ميبينيم:

1 - برخي آيات و رواياتي كه دلالت دارد بهشت و جهنم هم اكنون وجود دارد، منظر بهشت و جهنم عالم برز است، نه بهشت و جهنمي كه بعد از قيامت كبرا وعده داده شده است.

2 - اگر بهشت و جهنم آفريده شده، ايا از جهت نعمت و نقمت بدون كم و كاست واجد تمام اوصاف و مزاياي بهشت و دوزخ قيامت است و همه انواع نعمتها و عذابها با تمامي كيفيتها و كميتهايش وجود درد، يا به سوي تكامل و تشدي پيش ميرود؟

با توجه به اين كه نعمتهاي بهشت و نقمتهاي دوزخ، مجموعه اعمال خوب و بد مردم است، جنت و نار تجسم كارهاي روا و ناروايي است كه انسانها در دنيا انجام دادهاند. با در نظر گرفتن اين مطلب كه عمر دنيا هنوز تمام نشده و اعمال خوب و بد مردم پيوسته جريان دارد، بايد گفت بهشت و دوزخ به حد نهايي نرسيده و هر روز بر كم و كيف ان دو افزوده ميشود. خوبان با اعمال صالحه خود بر نعمتهاي بهشت ميافزايند و بدان با كارهاي زشت خويش عذاب دوزخ را تشديد مينمايند. به بيان ديگر: بهشت و دوزخ قيامت حاوي تمام كارهاي خوب و بدي است كه همه انسانها در طول عمر دنيا انجام دادهاند.(3)

صدر المتألهين، نيز آفرينش بهشت و جهنم را امري نسبي ميداند و كميت و كيفيت آفرينش آن دو را به ميزان كميت انسانهايي ميداند كه از آغاز آفرينش پا به جهان گذاشتهاند و با اعمال خوب يا بد از دنيا رفتهاند. او ميگويد:

بدان هر يك از نفوس پاك و سعادتمند در عالم آخرت مملكتي دارد بسيار وسيع و عالمي دارد بزرگتر و گستردهتر از آن چه در آسمانها و زمين است و اين مملكت پهناور، خارج از ذات و وجود خود او نيست، بلكه تمام مملكتش، مملوك هايش، خدمتگذارانش، بستان و درختانش، حور و غلمانش، همه بر پا و قائم است و او خود حافظ و ايجاد كننده همه آنها است، به اذن باري تعالي و با نيرو و قوه او.(4)

نتيجه: با توجه به اين كه بهشت و دوزخ تجسم حقيق اعمال خوب و بد انسان است - امر قراردادي - نميتوان گفت بهشت و جهنم با تمامي كميتها و كيفيتهايش آفريده شده، بلكه به تعداد انسانهايي كه از آغاز آفرينش پا به دنيا گذاشته و از آن رحلت كردهاند، خلق شده است.

3 - آيا قيامت و حساب رسي روي كره زمين خواهد بود؟ اگر بهشت و جهنم هم اكنون وجود دارد و جاي آن نيز همين زمين است، پس چرا نميبينيم؟

مفسران تفسير نمونه دو گونه پاسخ دادهاند:

الف) بهشت و دوزخ در باطن و درون اين جهانند. ما آسمان و زمين را با چشم خود ميبينيم، اما عوالمي را كه درون اين جهان قرار دارند، نميبينيم. اگر ديد و درك ديگري داشتيم، ميتوانستيم آن را ببينيم. آيه كلا لو تعلمون علم اليقين گواه اين حقيقت است.

ب) عالم آخرت و بهشت و دوزخ، چيره بر اين عالم است و اين جهان درون آن قرار گرفته است، درست همانند جنين كه درون عالم دنيا است. اگر ميبينيم قرآن ميگويد: وسعت بهشت به اندازه وسعت آسمانها و زمين است، به خاطر آن است كه انسان چيزي وسيعتر از آسمان و زمين نميشناسد تا مقياس سنجش قرار داده شود.(5)

بنا به مفاد آيه معراج(6) كه محل ملاقات پيامبر اكرم(ص) را با جبرئيل در نوبت دوم بيان ميكند: جنه المأوي يا بهشت در جوار سدره المنتهي قرار دارد. از ابن عباس مفسر بزرگ قرآن كه معلمات تفسيري خويش را از پيامبراكرم(ص) و اميرالمؤمنين(ع) اخذ كرده، در مورد سدره المنتهي سؤال شد، پاسخ داد:(7) سدره نقطه نهايي تكامل علمي كيهانشناسي است. پيش روي دانشمندان فلك شناس تا آنجا ادامه درد و از آن جا به بعد كسي جز ذاتت اقدس الهي آگاهي ندارد.

اگر محل استقرار بهشت و جهنم زمين باشد، به گواهي آيات كثيري، زمين غير از كره زمين فعلي است، زيرا اولاًّ: پيش از بر پايي قيامت، نظام جهان از زمين گرفته تا آسمانها، سيارات و ستارگان و كهكشانها متلاشي ميشوند و هم چون ذرات گرد و غباري درخواهند آمد.

ثانياً: بهشت آن قدر گسترده است كه تصور آن براي انسان مقدور نيست. خداوند جهت آشنايي و نزديك نمودن ذهن آدمي با اصل واقعيت ميفرمايد: پهنا و گستردگي بهشت به وسعت همه آسمانها و زمين است.(8)

منظور از آسمانها، همه كرات و سيارات و ستارگان و كهكشانهاي شناخته شده و ناشناخته است كه برخي از آنها ميلياردها سال نوري با زمين فاصله دارند و اين همه گستردگي فقط مربوط به آسمان اول است، چون از آيات قيامت بر ميآيد كه هيچ يك از اين آسمانها به ديگري راه ندارند و تنها در روز رستاخيز گشوده و مفتوح ميگردند.(9)

پي نوشتها:

1 - زين العابدين قرباني، به سوي جهان ابدي، ص 379.

2 - زندگي جاويد يا حيا اخروي، ص 21.

3 - محمد تقي فلسفي، معاد از نظر روح و جسم، ج 3، ص 255.

4 - اسفار ج 4، ص 142، به نقل از همان، ص 251.

5 - تفسير نمونه، ج 3، ص 95.

6 - و لقد راه نزلة اخري عند سدرة المنتهي، عندها جنّة المأوي سوره نجم، آيات 13 و 14 و 15.

7 - جلال الدين سيوطي، الدر المنثور، ج 7، ص 572.

8 - آل عمران (3)، آيه 133.

9 - بي آزار شيرازي، گذشته و آينده جهان، چاپ و انتشارات بعثت.